dekop

Informatie site

Acupunctuur

Shiatsu

Energetische geneeswijzen

Jan Reinders

De vijf elementen

Als we naar de natuur kijken zien we een cyclisch proces.
In de lente ontkiemen zaden. Zij groeien in de zomer verder uit. In de nazomer kan geoogst worden. De herfst is een periode van verval: bladeren vallen van de bomen en beginnen te verteren en zullen het voedsel vormen voor de planten in het nieuwe jaar. De winter is de periode waarin alles tot rust komt. Daarna is er weer een sterke kracht aanwezig om in de lente de cyclus van groei en bloei te starten.

Niet alleen de planten, maar alles in het universum is onderworpen aan een cyclisch proces van elkaar opeenvolgende fasen. Ook wij als mensen zijn onderworpen aan het jaarritme (van de seizoenen). Kijken we naar een totaal mensenleven, dan zien we dat er eveneens sprake is van een proces met dezelfde kenmerken: geboorte (lente), enz..
We zien het proces van opeenvolgende fasen en volgens vaste patronen terugkeren: in jaarritmes, levensritmes en ritmen van eeuwen en van fracties van een seconde.

Zien we de ritmen van de opeenvolgende fasen, dan kunnen we deze gebruiken om het leven, de wereld, ziekte en gezondheid te interpreteren. Zowel de Griekse oudheid, als de Chinezen kennen een model van 5 elementen.
De Chinezen kennen de elementen Hout, Vuur, Aarde, Metaal en Water: vijf opeenvolgende fasen, waarin we Hout kunnen koppelen aan de lente (het moment van ontspruiten van de takken), tot en met Water (de winter).

5-elementen

Binnen de Chinese geneeswijze is eeuwen geleden een stroming ontstaan die de 5 elementen gebruikt om ziekte en gezondheid te verklaren. De behandeling van ziekte is gebaseerd op het harmoniseren van de processen binnen de 5 opeenvolgende fasen.
Meridianen volgen eveneens opeenvolgende processen. Lever hoort bij Hout, Hart bij vuur, Milt bij Aarde, Longen bij Metaal en Nieren bij Water. De gekoppelde yange meridianen horen eveneens bij deze 5 fasen: Galblaas bij Hout, Dunne Darm bij Vuur, Maag bij Aarde, Dikke Darm bij Metaal en Blaas bij Water.
Is er een verstoring van een meridiaan-energie, dan kan die veroorzaakt worden, doordat er in een voorliggend systeem iets fout gegaan is. Een tekort aan energie kan veroorzaakt worden doordat de meridiaan niet goed gevoed wordt door de voorliggende fase. Ook het omgekeerde kan het geval zijn: een overdaad aan energie in de ene fase veroorzaak ook voltes in de volgende. Stagnerende Lever-Qi (volte) kan leiden tot blokkades van Hart-energie (hartkloppingen, hoge bloeddruk, hartinfarct). De klachten uiten zich dan op hart-niveau, maar kunnen alleen goed behandeld worden als de Lever-Qi ook behandeld wordt. Een TCM-therapeut die de 5 elementen gebruikt bij de diagnose, zal alle elementen bij de kwaal betrekken. De energieën volgen elkaar op: Hout voedt Vuur, Vuur voedt aarde, enz.. Dit heet de Sheng of voedende cyclus. Daarnaast is er een bijstellende/controlerende cyclus (Ko-cyclus). Elk element oefent invloed uit op een verder gelegen ander element (b.v.: Hout controleert Aarde). Sterke verstoringen van een element kunnen leiden tot een verkeerde controle-functie. Als de Lever-Qi (Hout) te sterk is kan deze leiden tot onderdrukking van Milt-Qi/Maag-Qi. Maagklachten kunnen het gevolg zijn van de verstoring in Hout.

Binnen meridianen stroomt de energie volgens vaste patronen, zoals een bron ontspringt en vervolgens een beek wordt, een rivier wordt en naar de zee stroomt, gebeurt dit ook binnen meridianen. Ook dit proces gebeurt volgens de analogie van de 5 elementen. Op elke meridiaan kennen we dan ook Hout, Vuur, Aarde, Metaal en Water-punten. Een acupuncturist kan dus een 'Lever-punt' (hout) prikken op de Miltmeridiaan en daardoor beide elementen/meridianen beïnvloeden.


De vijf elementen hangen niet alleen samen met seizoenen, meridianen, maar ook met kleuren, geuren, geluiden, emoties, leeftijden, enz..
Psychische klachten hebben bijvoorbeeld een directe inwerking op de meridianen die tot hetzelfde element behoren.

Bij de beoordeling van een klacht kan gekeken worden welke fasen (elementen) betrokken zijn. Je kunt dan tevens kijken welke relaties er zijn met andere factoren die bij dezelfde fase behoren. Dit leidt tot het zien van meer samenhang en betere behandelingen van klachten. Hooikoorts speelt zich af in de lente (Hout-fase). Het is alleen al om die reden belangrijk om te kijken of de Lever-Qi (ook Hout) een rol speelt.
Voorkeuren voor bepaalde geuren/ kleuren, of juist een afkeur ervoor kan tot inzichten leiden, welke verstoringen een rol spelen bij een ziekte. Ook kan gebruik gemaakt worden van b.v. specifieke kleuren om een meridiaan te versterken.


Tabel: Samenhang binnen de vijf fasen:
  Hout Vuur Aarde Metaal Water
Yin Orgaan (Zang) Lever Hart Milt Longen Nieren
Yang Orgaan (Fu) Galblaas Dunne Darm Maag Dikke Darm Blaas
Seizoen Lente Zomer Nazomer Herfst Winter
Klimaat Wind Hitte Damp Droogte Koude
Zintuigen Ogen Tong Mond Neus Oren
Weefsel Pezen Bloedvaten Spieren Huid Botten
Smaak Zuur Bitter Zoet Scherp Zout
Emotie Kwaadheid Vreugde Zorgen Verdriet Angst


Andere filosofische stromingen die de Chinese geneeswijze onderbouwen:

Deze dragen op hun beurt weer bij aan:

 

Verwante onderwerpen:

Yin en Yang
Qi
Meridianen
Acupunctuurpunten

en verder:
pathogene factoren